Czym jest jaskra?
Jaskra – problem globalny
Jaskra, wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to choroba społeczna. Słowo „społeczna” w tym przypadku oznacza problem globalny. Globalny dlatego, że jaskra stanowi pierwszą na świecie przyczynę nieodrwacalnej utraty wzroku, pierwszą przyczyną ślepoty odwracalnej pozostaje zaćma. W krajach tzw. cywilizowanych znajduje się na drugim miejscu, zaraz po AMD (zwyrodnieniu plamki żółtej związanym z wiekiem). Szacuje się, że na jaskrę choruje na świecie około 80 mln ludzi, a Polsce co najmniej 800 tysięcy. Nie wszyscy jednak leczą się na jaskrę, ponieważ choroba ta późno daje niepokojące objawy. Dlatego jaskra bywa nazywana ona „cichym złodziejem wzroku” – w momencie zgłoszenia się do okulisty i włączenia leczenia jaskry może być za późno by powstrzymać chorobę i zapobiec trwałemu uszkodzeniu wzroku.
Jaskra – rodzaje i objawy
Najczęściej spotykanym typem jaskry jest jaskra pierwotna otwartego kąta. Słowo „pierwotna” oznacza, że na ogół występuje samoistnie, niezależnie od stanu zdrowia czy innych chorób oka, często bez uchwytnej przyczyny. „Otwarty kąt” to inaczej kąt przesączania, przez który z oka odpływa nadmiar wytwarzanego w gałce ocznej płynu. I mimo, że jest kąt ten jest otwarty, jaskra może postępować, a ciśnienie w oku może być podwyższone. Ten typ jaskry rzadko daje objawy, powodując stopniowe zawężanie pola widzenia z dobrze zachowaną ostrością wzroku. Zmiany w jaskrze następują na tyle powoli, że pacjent na ogół nie zdaje sobie z nich sprawy, do momentu gdy ubytki w polu widzenia są już bardzo duże i zaczynają się problemy z codziennymi czynnościami jak czytanie czy prowadzenie samochodu.
Jaskra z wąskim kątem to choroba, gdzie znacznie utrudniony jest odpływ płynu z oka i ciśnienie wewnątrzgałkowe może być bardzo wysokie, powodując okresowe bóle lub przymglenie widzenia. Ten typ jaskry rzadziej uszkadza trwale wzrok, ponieważ objawy skłaniają pacjenta do szybszej wizyty u okulisty i szybkiego wdrożenia leczenia jaskry.
Grupa jaskier wtórnych to choroby występujące jako powikłanie innych chorób oka czy schorzeń ogólnych, stanową najrzadziej występujący typ jaskry.
Jaskra – diagnostyka
W ostatnich latach diagnostyka jaskry bardzo się rozwinęła. Wprowadzono szereg nowoczesnych, nieinwazyjnych metod diagnostycznych, często z zastosowaniem techniki skaningu laserowego. Metody diagnostyki jaskry służą zarówno do rozpoznawania bardzo wczesnych stadiów choroby jak i monitorowania stanu wzroku u chorych z rozpoznaną jaskrą. W ramach profilaktyki jaskry często badamy też osoby z tzw. grup ryzyka jaskry, czyli pacjentów, u których nie rozpoznano jeszcze choroby, ale u których występują czynniki ryzyka. Zaliczamy do nich podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe (średnio wynosi ono około 16 mmHg, a górna bezpieczna granica to 21 mmHg), wiek powyżej 65 roku życia, występowanie jaskry w najbliższej rodzinie (obciążenie genetyczne), krótkowzroczność, migreny, objaw „zimnych rąk i stóp”, bardzo niskie ciśnienie ogólne, cukrzycę i zespół bezdechu sennego.Do podstawowego obecnie „zestawu” badań diagnostycznych w kierunku jaskry należą: badanie pola widzenia (perymetria) – metoda klasyczna lub FDT Matrix, badanie topografii tarczy nerwu wzrokowego (HRT lub OCT), badanie włókien nerwowych siatkówki (GDx lub OCT), badanie grubości rogówki (pachymetria) i badanie komórek zwojowych siatkówki w plamce żółtej (GCC). Badanie należy wykonywać regularnie, w odstępach zaleconych przez okulistę prowadzącego, najlepiej na tych samych aparatach tak, aby móc komputerowo wyliczyć ewentualne pogorszenie parametrów badań w kierunku jaskry.
Jaskra – leczenie
Wcześnie wykryta choroba i wdrożenie leczenia jaskry daje bardzo duże szanse na zachowanie dobrego widzenia i pełnej aktywności do końca życia. Z kolei późne rozpoczęcie leczenia jaskry jest walką o resztki zachowanego pola widzenia i często, mimo wysiłków lekarzy, wyłącza pacjenta z wielu aktywności życiowych. Dlatego ważne jest regularne, profilaktyczne badanie się, szczególnie przez osoby u których występują wyżej wymienione czynniki ryzyka jaskry. Metod terapeutycznych w jaskrze jest obecnie bardzo wiele i z grubsza możemy je podzielić na trzy grupy: leczenie zachowawcze, czyli stosowanie kropli, czasem też tabletek, leczenie laserowe za pomocą trabekuloplastyki laserowej SLT lub MLT, irydotomii, czy metod pół inwazyjnych jak mTS-CPC (mikropulsowa przeztwardówkowa fotokoagulacja laserowa), a skończywszy na metodach chirurgicznych (MIGS – minimalnie inwazyjna chirurgia jaskry, trabekulektomia, fakotrabekulektomia).
Materiał edukacyjny o jaskrze – rozmowa z dr. n. med. Jaromirem Wasylukiem, specjalistą leczenia jaskry z Centrum Okulistycznego OPTIMUM w Warszawie. Obejrzyj wywiad na YouTube.